Openbaarheid van bestuur treedt stilaan in werking

Stad Brussel, voorbeeldige leerling

Jef Van Damme, parlementslid in de vorige legislatuur, vandaag schepen voor Vooruit in Molenbeek:

“De Samusocial-affaire heeft heel wat in beweging gezet. Er is nieuwe Brusselse wetgeving gekomen. Welke aanbestedingen worden uitgeschreven of welke gemeentelijke vzw’s krijgen subsidies? Burgers hebben het recht om dat te weten. 

De Stad Brussel is intussen een voorbeeldige leerling, evenals een aantal andere instellingen en gemeenten. MIVB en Brussel Fiscaliteit hebben zich na aandringen van de Commissie Toezicht op Bestuursdocumenten in regel gesteld. Maar er blijven grote lacunes bij gemeentelijke VZW’s.”

De ordonnantie over openbaarheid van bestuur is er gekomen aan het eind van de vorige legislatuur. Zo moeten overheidsinstellingen op hun website een luik transparantie voorzien waar je een overzicht vindt van alle jobaanbiedingen, uitgeschreven overheidsopdrachten, toegekende subsidies, uitgeschreven studies,… Kortom, tonen wat ze doen met de middelen die ze krijgen.

De wet is op 1 juli 2020 in werking getreden, na een overgangsperiode van 6 maanden. Wordt ze ook nageleefd?

Een klacht indienen heeft zin

Er zijn goede leerlingen en minder goede. Dat blijkt uit een check van one.brussels-Vooruit. Dries Verhaeghe diende in juli 2020 een klacht in bij de Brusselse Commissie Toezicht op Bestuursdocumenten (CTB). De Commissie gaf er gevolg aan. Ze stelde vast dat de verplichtingen op het vlak van de actieve openbaarheid voor één derde vervuld zijn (zie q&a). De CTB verzocht de gecontroleerde instellingen zich tegen 1 november 2021 in regel te stellen. Met resultaat. Uiteindelijk hebben verschillende overheden (zoals de gemeente Elsene) bijgestuurd. 

Conclusie? Een klacht indien bij de Commissie voor Toezicht van Bestuursdocumenten heeft wel degelijk zin. Na aanmaning door de CTB sturen overheden bij. 

Toch zijn er punten van verbetering. De Commissie kan vandaag geen sancties opleggen als overheidsinstellingen herhaaldelijk weigeren bepaalde informatie vrij te geven. Ze heeft ook niet de bevoegdheid om op eigen initiatief controles uit te voeren.

Het Brussels Gewest doet het beter dan de Belgische staat

Els Rochette, Brussels parlementslid voor one.brussels-Vooruit en lid van de commissie Binnenlandse Zaken: 

“Het Brussels Gewest doet het best goed qua openbaarheid van bestuur, zeker in vergelijking met de Belgische staat. De federale wetgeving rond openbaarheid van bestuur dateert van 1994 en kan een update gebruiken. Dat blijkt ook uit een kritisch rapport over België van de Greco, de Europese anticorruptie- en transparantiewaakhond. De Greco vraagt om de wetgeving voor toegang tot bestuursdocumenten aan te passen. 

Toch is er ook in Brussel ruimte voor verbetering. Bijvoorbeeld door de armslag van de CTB te vergroten: de CTB kan niet op eigen initiatief optreden, maar enkel na een klacht. Ook klaarheid scheppen in de gemeentelijke VZW’s is nodig. We werken aan een parlementair voorstel om dit te regelen.”

Over ons eigen onderzoek en het ingrijpen van de CTB

Dries Verhaeghe, Brusselaar en lid van Vooruit checkte in 2020 op eigen initiatief bij de Brusselse regering, de COCOF, de GGC, gewestelijke overheidsdiensten, gemeenten, OCMW’s en de VZW’s van de Stad Brussel in welke mate ze de regels rond actieve openbaarheid naleven. 

Op dat moment voldeed alleen de Stad Brussel aan alle verplichtingen. Bij de andere gemeenten is het beeld verdeeld. Opvallend is de bijzondere zwakke score van OCMW’s (15%) en VZW’s (21%). De GGC doet het erg goed (90%). Instellingen die over de hele lijn een slecht rapport krijgen, zijn o.a. Brussel Fiscaliteit, de MIVB en parking.brussels. Dries Verhaeghe diende in juli 2020 een klacht in bij de Commissie Toezicht op Bestuursdocumenten (CTB). 

De Commissie gaf er gevolg aan. Ze stelde vast dat de verplichtingen op het vlak van de actieve openbaarheid voor één derde vervuld zijn. De CTB verzocht de gecontroleerde instellingen zich tegen 1 november 2021 in regel te stellen. Die demarche had resultaat. Want uiteindelijk hebben verschillende overheden (zoals de gemeente Elsene) bijgestuurd. 

De CTB heeft ook met een document (van 15 pagina’s) onduidelijkheden en misverstanden rond de toepassing van actieve openbaarheid uitgeklaard. 

Bijlagen: 

• Q&A openbaarheid van bestuur (met scores van verschillende overheden)
• Beslissing nr. 401.20 van de CTB
• Exceltabel actieve openbaarheidsverplichtingen

Praktisch: 

Opvolgvergadering van de aanbevelingen van de parlementaire onderzoekscommissie over het beheer van Samusocial

donderdag 27 januari 2022 om 14.00 uur 
(per videoconferentie).

Contactgegevens (niet voor publicatie)

Els Rochette - [email protected] – 0479 909545
Jef Van Damme - [email protected] – 0485 440669
Dries Verhaeghe - [email protected] – 0485 976671

[1] Aanbeveling 18. Op gewestelijk niveau, via ordonnantie en/of beheersovereenkomst, systematisch zorgen voor duidelijke regels inzake controle, goed bestuur en transparantie in geval van delegatie van een opdracht van openbare dienstverlening aan een privaatrechtelijk of publiekrechtelijk rechtspersoon. Die regels verstrengen wanneer de rechtspersonen in kwestie rechtstreeks of indirect subsidies ontvangen die een door de regering te bepalen drempel overschrijden.